Actueel

Geheimhoudingsplicht onder vuur

ma 10 dec 2012

Voor haar afstudeerscriptie hbo-rechten heeft Renée van Kuijck in 2011 onderzoek gedaan naar de geheimhoudingsplicht van counsellors. Daarvoor heeft zij een oproep gedaan in Counselling Magazine en tien counsellors van één beroepsvereniging geïnterviewd. Haar bevindingen zijn van belang voor alle counsellors.

Een counsellor komt normaliter in aanraking met cliënten die zich (tijdelijk) in moeilijke situaties bevinden. Soms is het moeilijk om als counsellor aan de geheimhoudingplicht te blijven voldoen. Mocht een counsellor bijvoorbeeld te maken krijgen met een geweldpleger als cliënt, die aan het einde van het gesprek aangeeft opnieuw geweld te zullen plegen ten aanzien van een bepaald persoon, dan moet de counsellor alle belangen van de betrokken partijen goed tegen elkaar afwegen:

• De belangen van de cliënt, in dit geval de geweldpleger. Deze kan een gevaar voor zichzelf betekenen door strafbare handelingen te plegen die tot vervolging en straf kunnen leiden en hij kan nieuwe slachtoffers maken.
• De belangen van anderen, een bepaald persoon of omgeving die met de cliënt contact heeft. Deze lopen een aannemelijk gevaar hetgeen tot ernstige gevolgen kan leiden. De ernst van het gevaar kan onderbouwd worden vanuit de historische gegevens en prognose van handelen door de geweldpleger.
• Het belang van de counsellor zelf. Indien deze weet dat iemand geweldpleger is, is dat niet erg. In verband hiermee komt die persoon juist bij hem. De counsellor probeert hem te begeleiden in zijn slechte impulscontroles. Het wordt een ander verhaal indien hij weet dat de geweldpleger voornemens is opnieuw geweld te gaan plegen. Hij kan met deze informatie eventueel nieuwe slachtoffers voorkomen.

Het is dus zaak om de belangen van alle partijen zorgvuldig tegen elkaar af te wegen. Als de counsellor besluit de belangen van de cliënt en zijn omgeving voorop te stellen, zal hij waarschijnlijk zijn geheimhoudingsplicht schenden. Hij maakt dan een risicoafweging. Duidelijk is dat hij te maken kan krijgen met belangenafwegingen die tegenstrijdigheden met zich mee brengen. Dit geldt voor alle counsellors. Het is voor een counsellor dan ook belangrijk dat er eenduidigheid in aanpak en richtlijnen komt met betrekking tot de vraag wanneer hij zijn geheimhoudingsplicht kan en mag doorbreken. Ook de vraag hoe de aansprakelijkheid van de counsellor is geregeld indien hij zijn geheimhoudingsplicht doorbreekt is hieraan gerelateerd. Personen kunnen op grond van hun beroep of ambt dat zij bekleden, of vanwege een wettelijk voorschrift dat de geheimhouding regelt, een geheimhoudingsplicht hebben. Tevens kan geheimhouding worden afgesproken in een overeenkomst.

De wet
De wetgever heeft in Nederland een algemene stafbepaling opgenomen in artikel 272 Wetboek van Strafrecht. Dit artikel geldt ook voor de counsellor. Hierin is bepaald dat de persoon die een geheim kent, waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat hij uit hoofde van ambt, beroep of wettelijk voorschrift, dan wel van vroeger ambt of beroep verplicht is dit te bewaren, opzettelijk schendt, strafbaar is. Dit is dus schending van de zwijgplicht. Deze plicht zit in het begrip geheimhoudingsplicht verankerd.

Zwijgplicht/geheimhoudingsplicht
De counsellor dient te zwijgen over alles wat hem tijdens zijn beroepsuitoefening bekend is geworden. Hieraan liggen twee gedachten ten grondslag.

• De eerste is bescherming van de privacy van de cliënt. Cliënten delen vaak bepaalde informatie met niemand anders dan met hun hulpverlener. Ze verwachten dan ook dat de hulpverlener deze ook niet met anderen bespreekt.
• De tweede gedachte is om hulpverlening toegankelijk te maken/houden voor iedereen. Dit is gebaseerd op de Grondwet. Hierin is een artikel opgenomen dat bepaalt dat de overheid maatregelen moet treffen ter bevordering van de volksgezondheid.

Een groot aantal beroepen kent een dergelijke plicht: (tand)artsen, therapeuten, advocaten, verloskundigen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers, enzovoort. Voor hen bestaat de plicht om te zwijgen over datgene wat zij in de uitoefening van hun beroep te weten zijn gekomen. Zoals hierboven al beschreven is, kan de geheimhoudingsplicht op verschillende plaatsen geregeld zijn. Wordt aan deze plicht door de counsellor niet voldaan, dan kan hij daarop gewezen worden en kan eventueel een sanctie volgen. De cliënt kan tevens een klacht indienen bij de klachtencommissie of, indien aanwezig, bij de tuchtraad.

Onderzoek
In dit kader heb ik door middel van tien telefonische enquêtes met counsellors, aangesloten bij dezelfde beroepsvereniging, aan de hand van een aantal deelvragen (http://www.counsellingmagazine.nl/nl/cm-actueel/item/175) onderzoek gedaan.

Conclusies
Naar aanleiding van dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat:

• Een counsellor zich moet houden aan de regels die de Wet bescherming persoonsgegevens biedt. Hierdoor wordt de privacy van de cliënt gewaarborgd.
• Counsellors weten dat ze geheimhoudingsplicht hebben, maar vaak weten ze niet hoe en waar dit geregeld is.
• Artikel 272 Wetboek van Strafrecht geeft een algemene strafbepaling voor het overtreden van geheimhoudingsplicht. Dit artikel geldt ook voor de counsellor.
• Een counsellor heeft ook een geheimhoudingsplicht op basis van de ethische code en op basis van de counsellingovereenkomst met de daarbij horende algemene voorwaarden. Ook staan hierin een aantal situaties waarin een counsellor mag en ook wanneer hij de geheimhoudingsplicht moet doorbreken.
• Een counsellor valt niet onder de Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg en ook niet onder de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst. Deze kunnen wel op vrijwillige basis van toepassing worden verklaard.
• Een counsellor is aansprakelijk op grond van het gehanteerde klachtenreglement.
• Er is een wetsvoorstel aangekondigd, waarin wordt bepaald een meldcode te hanteren bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Dit treedt per 1 januari 2013 in werking en is ook toepasbaar op de counsellor.

Aanbevelingen
Op grond van bovenstaande conclusies zou ik als voornaamste aanbevelingen het volgende willen stellen:

• Het is raadzaam ieder nieuw lid en ook de bestaande leden van de beroepsvereniging voorlichting te geven met betrekking tot geheimhouding en aansprakelijkheid.
• Er dient een concrete invulling gegeven te worden aan het begrip ‘gevaar’.
• De van toepassing zijnde verenigingsreglementen dienen te worden getoetst aan de wet en mogelijke tegenstrijdigheden.
• De beroepsgroep counsellors dient een eigen meldcode op te stellen.

Renée van Kuijck (25) woont in Urmond (Limburg). Zij studeert rechten aan de Universiteit van Tilburg. Daarvoor heeft zij de mbo-opleiding sociaal juridisch medewerker gedaan en vervolgens hbo-rechten (Master rechtsgeleerdheid).