Actueel

Recensies Counselling Magazine september 2013 depressie (deel 2)

ma 23 sep 2013

Counseling Ethics
Counseling Ethics,  Philosophical and Professional Foundations
C.M. Jungers, J. Gregoire (ed), New York: Springer Publishing Company 2013. ISBN 978 08 261 0851 7

Dit boek bevat zeventien hoofdstukken die door verschillende auteurs geschreven zijn. Het is een reader. Het voordeel is dat heel verschillende invalshoeken door verschillende auteurs belicht worden, het nadeel is wel dat een duidelijke rode draad ontbreekt. Het boek bevat drie onderdelen. Het begint met een filosofische verkenning van de ethische aspecten van het counselen. Een verkenning van de ontwikkeling van het ethisch denken door de eeuwen heen is het startpunt, waarna vervolgens de betekenis hiervan voor de praktijk van het counselen aan de orde komt. Helder en informatief ! Over het counselen en het coachen zijn talloze boeken geschreven. Over het algemeen wordt er veel aandacht besteed aan werkwijzen en methoden en de daaruit voortvloeiende successen. Wat veelal ontbreekt, is een fundamentele bezinning op de vooronderstellingen en de uitgangspunten van het denken dat onder al deze succesformules ligt. Het oog hebben voor de morele en de antropologische vooronderstellingen is vaak ver te zoeken. Zo worden bijvoorbeeld regelmatig begrippen gebruikt zoals autonomie, authenticiteit en ontplooiing die als vanzelfsprekendheden geponeerd worden zonder echt stil te staan bij de betekenis van deze begrippen. De vraag of bijvoorbeeld autonomie en authenticiteit wel mogelijk en wenselijk zijn binnen een organisatie of in een relatie wordt niet gesteld. Als er al filosofische en ethische vragen aan de orde komen dan beperken die zich veelal tot de beroepsethiek in het algemeen en een beroepscode in het bijzonder. Voor counselors die verder willen kijken dan de laatste succesformule en zich willen verdiepen in de filosofische en ethische vragen die samenhangen met het zijn van counselor is dit boek een aanwinst. Het bevat bijvoorbeeld een boeiend hoofdstuk over het begrijpen van de eigen identiteit van de counselor mede gebaseerd op de filosofie van Heidegger. Ook in andere hoofdstukken wordt inspiratie geput uit het denken van filosofen. Zo komt in het hoofdstuk over loopbaancounseling de filosoof Camus aan de orde. In een hoofdstuk over de ethische uitdagingen,  die door het geconfronteerd worden met grenzen ontstaan wordt de problematiek belicht vanuit existentieel perspectief, waarbij Kierkegaard, Heidegger en Sartre kort gememoreerd worden. Maar het boek bevat ook meer op de praktijk toegesneden hoofdstukken over bijvoorbeeld de ethische aspecten van het counselen binnen scholen, het counselen bij relatie- en gezinsproblemen en van verslaafden. Inspirerend is een hoofdstuk over het onderkennen van waarden die spelen in de praktijk van het counselen. Het oog hebben voor spirituele, persoonlijke en culturele waarden en het ontwikkelen van de eigen morele sensitiviteit als counselor wordt in dit hoofdstuk belicht. Kortom dit boek bevat geen eenvoudige kost maar is zeker de moeite van het bestuderen waard voor elke counselor die voorbij zijn of haar vanzelfsprekendheden wil denken.

Dr. R.H.J. Wolbink

 

Een ervaring rijker
Een ervaring rijker – Ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie
Miranda Posthouwer en Hilko Timmer. SWP Amsterdam, 2013. ISBN 978 90 8850 4235

De laatste jaren wordt steeds meer een beroep gedaan op (ex)cliënten van de geestelijke gezondheidszorg om te participeren in activiteiten die direct dan wel indirect gerelateerd zijn aan zorg en welzijn. Van microniveau (zoals lotgenotengroepen, cliënten trainen cliënten), via mesoniveau (cliëntenraden, begeleidingscommissies) tot macroniveau (bestuurlijke overleggen, kwaliteitsonderzoek vanuit cliëntperspectief). Er worden zelfs verschillende opleidingen gestart die ervaringsdeskundigen trainen om binnen de zorg verschillende rollen te vervullen.

De Stichting Beschermende Woonvormen Utrecht (SBWU) heeft een concreet experiment uitgevoerd waarbij o.a. een tweetal ervaringsdeskundigen werden geworven en ingezet. Dit ging vergezeld van onderzoek, waarbij de ervaringsdeskundigen werden gevolgd en systematisch werd gekeken naar ‘mogelijkheden, onmogelijkheden en valkuilen m.b.t. het inzetten van een ervaringsdeskundige binnen de SBWU’.

Wat zijn ervaringsdeskundigen? En wat is ervaringskennis eigenlijk?

Ervaringskennis speelt een belangrijke rol bij herstelprocessen van mensen, zo stellen de auteurs en zo weten counselors natuurlijk als geen ander. Het is de kennis die mensen gebruiken om hun eigen herstelproces te bevorderen en om hun eigen kracht te (her)ontdekken. Omdat herstel-ondersteunende zorg in GGZ instellingen ook daarop gericht is, is de inzet van ervaringskennis in de zorg onmisbaar vinden de auteurs. Zodra ervaringskennis op een professionele manier wordt ingezet, spreken ze van ervaringsdeskundigheid.

Ervaringsdeskundigen zijn dan diegenen die deskundigheid bezitten, verkregen via zelfreflectie op het eigen herstel en op eigen ervaringen met een bepaalde problematiek.

Het boekje ‘Een ervaring rijker’ neemt je mee van startmeting (met opvattingen van betrokkenen in de instelling vooraf) via leerervaringen (positie, rolinvulling, gevaar van isolatie, beeldvorming over de ervaringsdeskundige) naar beschrijving van de meerwaarde (vooral: kritische houding t.a.v. bestaande praktijken rondom beleid en cliëntenzorg) en aanbevelingen voor introductie van ervaringsdeskundigen in andere instellingen (gemeenschappelijke visie vooraf ontwikkelen als instelling, realistisch verwachtingspatroon neerzetten, gerichte en voldoende begeleiding van de ervaringsdeskundigen, scholing en toegankelijk maken van kennissystemen). In de bijlagen zijn vier handzame en concrete overzichten opgenomen: een checklist voor implementatie van ervaringsdeskundigheid in een instelling, een ‘startprofiel ervaringsdeskundige’, een opzet voor de startmeting en een implementatieplan.

Door de gerichte context van de ggz instelling is deze uitgave vooral interessant voor medewerkers, beleidsmakers en beslissers binnen deze instellingen die via ervaringsdeskundigen eveneens ervaringsdeskundigheid op een gestructureerde en geïntegreerde manier willen incorporeren binnen hun werkwijze als instelling. Het is helder geschreven en goed leesbaar. Een prima oriëntatie voor het starten van concrete projecten binnen de eigen instelling.

Drs. Jaap van Splunter.

 

Hoe kom ik van die angsten af?
Hoe kom ik van die angsten af? Een hulpboek voor jongeren. Vaardigheden en technieken om je te helpen omgaan met angst en zorgen.
Lisa M. Schab. Uitgeverij SWP Amsterdam, 2011. ISBN 978 90 856 0607 9

Hoe kom ik van die angsten af is een zelfhulpboek voor jongeren. Het bevat na een korte introductie 40 oefeningen die jongeren kunnen doen om zelf meer controle over hun angsten te krijgen. De oefeningen kennen een opbouw in moeilijkheidsgraad. De eerste oefeningen zijn een kennismaking met angst en hoe angst tot stand komt. De oefeningen aan het einde bevatten tips over het omgaan met angsten, paniek, andermans problemen en toekomstige problemen. Iedere oefening begint met “Je moet weten dat”. In deze alinea staat beknopte theorie over de oefening, daarna volgen een voorbeeld uit het leven van een jongere, de oefening zelf met uitleg en vragen om te beantwoorden na de oefening.

Het boek is vooral gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie. Je gedachten bepalen hoe je je voelt en daar kan je zelf invloed op hebben. Hier zijn veel oefeningen op gebaseerd. Daarnaast zijn er oefeningen die de jongere laten kennismaken met zaken als yoga, ontspanningsoefeningen, mindfulness en spiritualiteit in de breedste zin van het woord.

Het taalgebruik is laagdrempelig, makkelijk te begrijpen en geruststellend. Het hebben van angsten en zorgen wordt teruggebracht tot iets heel normaals wat mensen hebben en waar je mee kan leren omgaan. Dit maakt het boek minder geschikt voor jongeren met ernstige vormen van angst. Zij zullen meer begeleiding nodig hebben.

In de inleiding wordt beschreven dat het niet alle oefeningen bij je zullen passen, en dat je dus een keuze kan maken. 40 oefeningen is veel. Niet alle jongeren zullen zelf in staat zijn om een keuze te maken uit deze oefeningen, waardoor het risico bestaat dat alle oefeningen gelezen worden en weinig daadwerkelijk geprobeerd worden.

De vormgeving van het boek is sober. Niet te veel tekst, veel ruimte voor eigen aantekeningen. Er worden geen links gelegd naar een website, filmpjes of iets dergelijks. Een beetje humor en interactiviteit hadden geen kwaad gedaan om de aantrekkelijkheid te vergroten.

Hoe kom ik van die angsten af is geschikt als zelfhulpboek voor de gemotiveerde, zelfstandige jongere. Het is ook geschikt binnen de hulpverleningspraktijk waarbij de hulpverlener (samen met de jongere) oefeningen uitzoekt die gedaan kunnen worden.

Jeanet Vroom – Kasper. Kindercoach en onderwijskundige

 

Hoor mij zwijgen
Hoor mij zwijgen, een zoektocht naar genezing van misbruik en mishandeling
Janetta Dorothea. Elikser 2013. ISBN 978 90 895 4529 9

In mijn handen heb ik het boek ‘Hoor mij zwijgen’ Voor ik ga lezen, maak ik mijn hoofd leeg: twee en een half jaar Transactionele Analyse schuif ik aan de kant. Mijn kennis en ervaring parkeer ik. Zo open mogelijk lees ik.

Het boek vertelt het verhaal van Janneke, die in 1984, na een zetje van een vriendin, naar haar huisarts gaat om hulp. Zij wordt verwezen naar de Sociaal Psychiatrische Dienst van het Riagg. Dat is de start van een heel traject in de hulpverlening. Janneke kampt echter met het probleem slechts zeer moeizaam te kunnen praten over haar problemen. Terwijl zij stil is tegen een hulpverlener, schreeuwen haar gedachten het uit: ‘Dit is er met mij aan de hand, ik kan niet praten. Dit is waar het over gaat. Dat ik niet praten kan. Begrijp me alsjeblieft. Hoor je me? Precies dit is het: ik kan niet praten’. Janneke doet verschillende en wisselende ervaringen op met hulpverleners. Bij een hulpverlener volgt ze jarenlang therapie. Ze blijft gaan vanwege het persoonlijke contact, niet omdat ze er veel of snel genoeg sterker wordt. Uiteindelijk komt Janneke uit op een zelfhulptherapie van Stettbacher. Hier gaat ze zelf mee aan de slag. En voor haar werkt het, want schrijven kan ze. Stukje bij beetje vallen allerlei puzzelstukjes op hun plaats. Janneke gaat door een diep dal en komt erachter op een gruwelijke manier te zijn misbruikt en mishandeld. Uiteindelijk durft ze contact met haar vader op te nemen. Hij is de enige die kan bevestigen dat de door Janneke gevonden puzzelstukjes waar zijn. Twee dagen na het maken van een afspraak om elkaar voor het eerst sinds jaren te ontmoeten, overlijdt Jannekes vader aan een hartaanval. Janneke vindt de moed om met haar andere familieleden te gaan praten. Dan blijkt zij niet het enige slachtoffer te zijn.

‘Hoor mij zwijgen’ is het verhaal van een vrouw op zoek naar de juiste therapie en therapeut. Het is het verhaal van het complexe en kwetsbare proces dat therapie kan zijn. Tegelijk bevat het elementen van een aanklacht tegen de organisatie en kwaliteit van onze hulpverleningswereld. Dit boek raad ik aan aan iedere hulpverlener. Maar bovenal is het het verhaal over levenskracht en de drive dat wie wil leven, kan leven, leeft!

Frank Odding, therapeut en coach, relaties en persoonlijke ontwikkeling

 

In vertrouwen...
In vertrouwen... Een onderzoek naar de professionaliteit van de vertrouwenspersoon seksuele intimidatie.
Carla Goosen. Garant Antwerpen, 2013. ISBN 978 90 441 3007 2.

Goosen vindt dat een klacht dient te matchen met het onderzoeksinstrument dat je inzet nl. de klachten commissie. Vandaar de zorgvuldige informatie over de klachtenregeling en mogelijke oplossingen door de vertrouwenspersoon (vp), die in het voortraject en het proces zelf een belangrijke rol speelt. Daarbij pleit Goosen voor een gender specifieke uitvoering van de taak van vp.

In haar onderzoek naar de professionaliteit van de vp bespreekt de schrijfster achtereenvolgens: de onderzoeksopzet, historie van de vp, taken en competenties (zeer uitgebreid), resultaten van het onderzoek en conclusies en aanbevelingen. Haar respondenten zijn academisch geschoolde gedragskundigen, juristen, ervaren vp'ers en opleiders en beleidsmakers.
De taken van de vp zijn de afgelopen decennia steeds complexer geworden met als aandachtsgebieden: seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en discriminatie.
Vanuit het Arboportaal ziet ze hierbij als primaire hoofdtaken voor de vp: opvang en begeleiding, voorlichting en informatie en gevraagd en ongevraagd adviseren. Deze hoofdtaken worden breed uitgewerkt en besproken in subtaken. Ze benoemt dat het ook belangrijk is te weten, wat de taken van een vp niet zijn bv. waarheidsvinding.
In haar aanbevelingen pleit Goosen er voor om tot consensus te komen over de opleiding en het beroepsprofiel van de vp. De opleiding dient geformaliseerd te worden met een diploma dat wettelijk geregeld is.
In de tekst vallen de termen functie, taak en rol van de vp wel eens door elkaar. Zelf een ervaren vp-er en gedragskundige zijnde, zie ik de meeste vp'ers hun vp-schap als  een aparte taak vervullen binnen hun functie. Ik ken (nog) geen functie vp met eigen cao en gebruik de term 'rol' helemaal niet. De term 'taak' is voor de meeste mensen erg duidelijk, omdat je van daaruit eenvoudig naar subtaken kan werken en elkaars verwachtingen daarmee vanaf het begin concreet kan afstemmen.
Het boek is het uitgebreid en gedegen proefschrift waarop de schrijfster is gepromoveerd. Dat betekent, dat je het ook als proefschrift moet lezen met de zeer vele verwijzigen, bronvermeldingen en uitgebreide literatuurlijst. Het was voor mij beter leesbaar geweest als de ongetwijfeld zeer ervaren schrijfster, het proefschrift na haar promotie als boek had uitgebracht met daarin veel boeiende casuïstiek die haar visie onderbouwt.
Samenvattend: een waardevol boek dat beschouwd dient te worden als studieboek en/of naslagwerk.

Cees van Meurs MSc

 

Kikker gaat fietsen
Kikker gaat fietsen of over het leed dat leven heet
Maarten van Buuren.Lemniscaat 2008 / 6^e druk 2010 ISBN 978 90 477 0123 1

‘Kikker gaat fietsen’ is zo geschreven dat je als lezer op je fiets achter de hoofdpersoon aan wilt fietsen. De met soms tragische woorden getekende waarnemingen worden afgewisseld met meer luchtige en zo nu en dan zelfs lachwekkende pennenstreken.Van Buuren, veel geprezen hoogleraar, vertaler en essayist,  is als een schilder. In een paar streken, noem ze letters, neemt hij je mee in zijn wereld. Een wereld die werd gekenmerkt door hoge pieken en nu nog slechts diepe dalen kent.
Het eerste hoofdstuk van het autobiografische boek van Van Buuren start met de woorden ‘Op 17 januari 2000 ontspoorde mijn leven’. In de daarop volgende zes hoofdstukken gaat de auteur op zoek naar de oorsprong van zijn de zojuist door de psycholoog gediagnosticeerde depressie. Na een kort verzet tegen deze diagnose wordt er door Van Buuren naar oorzaken en schuldigen  gezocht. Het dieptepunt van deze zoektocht is dat Van Buuren zich realiseert dat zelfmoord opeens een heel reële optie lijkt.
Wanneer een van zijn ex-vriendinnen hem in huis neemt op het platteland om voor hem te zorgen maakt Van Buuren lange fietstochten. Van Buuren verwoordt het fietsen prachtig als het overbruggen van de tijd van niet bestaan. Heel voorzichtig lijkt Van Buuren weer uit zijn dal te klimmen. Grenzeloze tobberijen over zijn opvoeding, de relatie met zijn moeder en het geloof verdwijnen langzaam naar de achtergrond. Daarvoor in de plaats komen zingende vogels en de geuren en kleuren uit de natuur.
In de laatste vijf hoofdstukken beschrijft Van Buuren onder andere wat volgens hem de oorzaak van zijn depressie is en hoe hij tijdens zijn verdere leven hier rekening mee zal moeten houden.
‘Kikker gaat fietsen’ is een aanrader. Zowel voor degene die zelf met een depressie te maken hebben (gehad) als voor mensen in de omgeving van iemand die depressief is geeft dit boek herkenning en wellicht steun. Ook wanneer je nog nooit te maken hebt gehad met een depressie is het een interessant boek, dat door de wijze van vertellen de aandacht van de lezer afdwingt.

Wat de kikker in het verhaal doet? Ren naar de winkel, schaf het boek aan en kruip in je fijnste leesstoel. Laat je vervolgens verrassen, want ondanks zijn depressie, of misschien wel juist door zijn depressie heeft Van Buuren een verrassend goed gevoel voor humor en lukt het hem om een zwaar onderwerp als depressie op een mooie manier te verwoorden.

Amber Zwartbol - Opleider Kennismanagement & Opleidingen