Actueel

Recensies Counselling Magazine juni 2013 senioren (deel 2)

di 04 jun 2013

Het nieuwe ouder worden
Het nieuwe ouder worden. Paradoxen en perspectieven van leven in de tijd
Jan Baars. Uitgeverij SWP, 2007. ISBN 978 90 6665 689 5

‘Het enige dat vanzelf gaat in het leven is ouder worden’, zei mijn moeder altijd. Als je maar lang genoeg wacht, word je vanzelf groot. Wijsheid komt met de jaren, is een andere gevleugelde uitspraak. Maar daartegenover staat: hoe ouder, hoe gekker. In ‘Het nieuwe ouder worden’ worden dergelijke vanzelfsprekendheden op een intelligente, doorwrochte en erudiete manier tegen het licht gehouden. Is het eigenlijk wel zinnig om chronologisch over de levensloop te denken? Is leeftijd te meten? De ene 65-jarige is de andere niet. Dat ervaringsgegeven lijkt voor de hand te liggen, maar toch worden ouderen in beleidsmaatregelen, in de media en reclame en in de zorg vaak over een kam geschoren.

Een bijzonder interessant hoofdstuk stelt vragen bij het belang van de alom populaire activerende benadering van ouderen. Baars stelt daar tegenover dat de ouderdom een soort natuurlijke passiviteit kent, die positief gewaardeerd zou moeten worden. Als rode draad door het boek loopt de overtuiging dat ouder worden bij het leven hoort. De ouderdom is geen rest-fase van het leven, een voorportaal van het levenseinde. Het is een volwaardige episode van het leven, met zijn eigen waarde en eigen ervaringsrijkdom. Behalve hedendaagse theorieën over ouder worden, haalt Baars ook inspiratie uit klassieke literatuur en Griekse en romeinse filosofie. Dat geeft het boek een diepgang die maakt dat het geenszins makkelijk weg leest, maar wel blijft boeien. Het boek is een aanrader voor wie zich professioneel en/of beleidsmatig bezighoudt met nadenken over levensloop, de geestelijke begeleiding van ouderen en voor iedereen die geïnteresseerd is een filosofische benadering van vragen rondom tijd en leeftijd.

Dr. G.C. De Vries

Het seniorenbrein
Het seniorenbrein: De ontwikkeling van onze hersenen na ons vijftigste
André Aleman Atlas, 2012  ISBN 978 90 450 1982 6

Iedereen wil oud worden, maar niemand wil oud zijn. We denken allemaal wel eens aan onze oude dag en vragen ons dan af hoe wij het ervan af zullen brengen. Ouderdom gaat tenslotte gepaard met achteruitgang van gezondheid en het geheugen. Onze denksnelheid en flexibiliteit nemen af. We leren niet meer zo gemakkelijk en ook dementie ligt op de loer. Een schrikbeeld voor velen, maar is dit beeld terecht?

In 'Het seniorenbrein' beschrijft Aleman vlot en goed onderbouwd, wat er allemaal gebeurt in ons hoofd als we ouder worden. Hij leidt ons via anatomie naar dementie – waar ligt de grens tussen vergeetachtigheid en dementie? – en van de invloed van hormonen naar stofjes en trainingen die ons kunnen helpen. We ontvangen tips over hoe we onze hersenen gezond kunnen houden en lezen dat een positieve instelling een mens jong houdt. Een sober, maar evenwichtig dieet, een goed sociaal leven, cognitieve trainingen – blijf vooral ook veel boeken lezen – en intensieve lichaamsbeweging kunnen helpen om de achteruitgang tegen te gaan. Al mag natuurlijk niet onvermeld blijven dat, zelfs al houd je je keurig aan alle voorschriften voor een gezonde oude dag, je te maken kunt krijgen met forse achteruitgang veroorzaakt door erfelijke factoren.

Verstand komt met de jaren. Oudere mensen zijn wijzer. Er is een aangetoond verband tussen de afnemende denksnelheid bij ouderen en het nemen van betere beslissingen. Een lagere denksnelheid wordt meestal gezien als aftakeling, maar bekijk het eens van de andere kant: omdat er meer kennis en ervaring ligt opgeslagen, kunnen ouderen ingewikkelde beslissingen op een intuïtieve manier nemen. Jongeren kunnen beter nieuwe informatie verwerken; ouderen kunnen informatie dus goed in hun context plaatsen. Zeker in de huidige maatschappij met de vooroordelen rond ouderen en oudere werknemers is dit een mooi inzicht.

Het boek stelt gerust. Het ouder worden heeft dus zeker zijn sterke kantjes, en de kunst bestaat erin die te benutten.

Hanny Schoonderwoerd - loopbaancoach en trainer

Leerboek Transactionele Analyse
Leerboek Transactionele Analyse. Moniek Thunnissen en Anne de Graaf (redactie). De Tijdstroom uitgeverij bv te Utrecht, 2013. ISBN 978 90 5898 226 1

Leerboek Transactionele Analyse is een recent verschenen boek over de Transactionele Analyse (TA) welke door samenwerking van Nederlandse en Belgische opleiders is ontstaan. De auteurs zijn beiden als docent verbonden aan de TA academie in Nederland.

Het boek is opgedeeld in drie delen. Deel 1 beschrijft de basistheorie van de TA, verdeeld over tien hoofdstukken. Hierbij wordt stil gestaan bij de drie ego-toestanden: de Ouder, de Volwassene en het Kind en de communicatie vanuit die ego-toestanden. De vorming van het script, het levensverhaal, wordt uitgediept en hoe dit zichtbaar kan worden in Spelen. Dit alles vanuit de drie kernstellingen in de TA-filosofie:
- ik ben ok/ jij bent ok;
- iedereen kan denken;
- veranderen is mogelijk.

Deel 2 beschrijft in vier hoofdstukken de praktijk voor vier verschillende werkvelden, te weten de psychotherapie, coaching en counseling, management en organisatieontwikkeling en als vierde opvoeding en onderwijs. Deel 3 biedt oefeningen om de theorie uit deel 1 te oefenen in de praktijk. Zowel bij deel 1 als deel 3 is er aandacht voor supervisie. Het boek beslaat in totaal 420 pagina’s waarbij deel 1, de theorie, de meeste ruimte krijgt. Het lijkt een zeer volledig boek waarin de theorie uitvoerig is beschreven en tevens door de oefeningen kan worden toegepast in de praktijk; Een toegankelijk boek waarbij de TA wordt uitgelegd en verdiept. Zowel voor hen die nog onervaren zijn met de TA maar wel een goed en breed inzetbare kennis willen opdoen, als professionals die al langere tijd de TA in hun werk gebruiken. Door de toespitsing op verschillende werkvelden wordt er een brede laag van professionals aangeschreven, zowel voor trainers als voor hulpverleners, werkzaam in individuele praktijkruimte, systemen en organisaties. De oefeningen lijken meer gericht op de trainingsruimtes dan de praktijkruimtes met cliënten. Het boek zou wat mij betreft af zijn wanneer de oefeningen ook online beschikbaar zouden zijn en het meer toegespitst was op de moderne technische middelen in trainingen en praktijken.

Susan Manni – coach en counselor bij eCounseling4U

Liefde voor het leven
Liefde voor het leven. Zorg voor mensen met dementie.
B. Miesen. BSL, 2006. ISBN 978 90 313 4822 0

Dementie is een verzamelnaam voor aandoeningen die gekenmerkt worden door combinaties van meervoudige stoornissen in verstandelijke vermogens (waaronder het geheugen), stemming en gedrag. Dementie komt voor bij klinische syndromen die door verschillende hersenziekten worden veroorzaakt.  Als de gevolgen van dementie zich aankondigen lijdt de getroffene  en zijn naaste omgeving lijdt mee. Hij levert een voortdurend gevecht tegen het verlies van controle en veiligheid.  Een gevecht tegen onmacht, ontwrichting van het dagelijks leven en emotionele ontreddering. Bère Miesen (psycholoog/ gerontoloog) houdt  zich bezig met (neuro)psychologische diagnostiek en (de verwerking van) psychische stoornissen in de ouderdom; vooral bij dementerende ouderen. Naast de cognitieve aspecten richt Miesen zich op de sociale en affectieve aspecten van het psychisch functioneren van oudere cliënten (met en zonder dementie) en van hun sociale systeem. Hij hanteert  vooral een levensloop/ontwikkelingsperspectief als een (mede)verklaringsachtergrond voor hun gedrag/ psychisch functioneren. Daarbij neemt de Gehechtheidstheorie van Bowlby een belangrijke plaats in. Miesen  vergelijkt dementie met een trauma. De achteruitgang gaat elke dag door en dit maakt het trauma ingrijpender dan elke andere ramp die zich kan voltrekken. En daarbij verlies je niet je persoonlijkheid maar je zult er alles aan doen om te overleven. Extra pijnlijk, want het zal je niet lukken het slachtofferschap om te zetten in dat van overlevende. Er is breed onderzoek nodig om een passend zorgplan vast te stellen, er zijn immers zoveel factoren die de mate van het lijden bepalen: de oorzaak van de dementie, de fase waarin de ziekte zich bevindt, de mate en aard van het besef, de reacties van de omgeving. Het ‘persoonlijk rampenplan’ dient steeds te worden aangepast met het voortschrijden van de ziekte. De zorg moet gericht zijn op verlichting van het lijden. Voor de naaste betrokkenen is het niet om aan te zien hoe de geliefde een gevecht tegen de bierkaai voert. Als zorgverlener is het je taak nabijheid te geven, troost te bieden. Praktische en emotionele ondersteuning, dagelijkse  ‘slachtofferhulp’.  Daarnaast is het je opdracht het lijden van de familie te verlichten, naast hen te staan in hun rouwproces. Immers de kwaliteit van het leven als mens met dementie wordt bepaald door de relatie met de verzorgenden. Zij groeien mee met de achteruitgang, er blijft steeds minder gedeelde werkelijkheid over, hetgeen het niet gemakkelijk maakt de juiste zorg te bieden op het juiste moment. Miesen bepleit  voortdurende coaching, supervisie, omgangsoverleg en deskundigheidsbevordering als voorwaarde om de kwaliteit van de zorg te waarborgen en uitvalverschijnselen bij de hulpverleners te voorkomen.

Heleen M.A. Kramer, coach/ counselor

Oplossingsgericht opvoeden
Oplossingsgericht opvoeden – doen en denken in mogelijkheden
L. de bruin en R. Meddens. Hogrefe, 2012. ISNB 978 90 797 2970 8

Oplossingsgericht opvoeden is geschreven voor ouders die openstaan voor advies en verandering met betrekking tot opvoeden en opvoedstijlen. Uitgangspunt is dat opvoeden topsport, luisteren, kijken, doen en experimenteren is. Het leren denken in mogelijkheden staat centraal, niet het analyseren van problemen. Ouders worden stapsgewijs geleid naar het ontwikkelen van een nieuwe, originele kijk op hun gezin: een vernieuwende visie op het grootbrengen van kinderen. De rol van emoties, oplossingsgericht communiceren, opvoeddoelen en het vinden van nieuwe oplossingen passeren de revue. De stappen worden toegelicht en gaan gepaard met vele praktische voorbeelden, tips, ideeën en handvaten om direct mee aan de slag te kunnen. Het laatste hoofdstuk wordt gewijd aan de weerbarstige, soms confronterende werkelijkheid van de alledag van opvoeden. Oplossingsgericht denken helpt ouders om wegen te vinden en bewuster te worden van de vele mogelijkheden in het gezin, waarbij de dagelijkse realiteit , het ’doen’ voortdurend in het oog gehouden wordt. Beoogd wordt ouders te leren accepteren dat zij niet perfect zijn en dit ook niet nagestreefd dient te worden; van perfecte ouders leren kinderen niet hoe weerbarstig het leven is. Leren is ervaren en delen en ouders vormen de spiegel waarin kinderen kijken. Kortom een zeer makkelijk en prettig leesbaar boek waarin een wijze van denken gekoppeld wordt aan praktische handvaten en handelingswijzen en zeker van toegevoegde waarde kan zijn voor ouders.

Angela Peeters, coach voor kind en gezin

Rationeel Emotieve Gedragstherapie in de praktijk
Rationeel Emotieve Gedragstherapie in de praktijk Een praktische werkwijzer voor professionals.
Hermans H Hogrefe Uitgevers, 2013. ISBN 978 90 797 2973 9

Uit de kafttekst en de introductie blijkt dat Hermans de therapeuten als doelgroep voor dit boek heeft gekozen. Ook zou het boek geschikt zijn voor professionals in opleiding. Hij schrijft in zijn voorwoord dat “RET (...) snelle resultaten combineert met duurzaamheid. De snelheid wordt niet behaald door oppervlakkigheid, maar in efficiëntie..”. Interessant is daarom de vraag: is dit boek ook een praktische werkwijzer voor coaches, counselors en wellicht trainers?

In het boek beschrijft Hermans hoe RET zich heeft ontwikkeld tot wat het nu is. Hij is zeer informatief over hoe het geesteskind van Albert Ellis is beïnvloed door allerlei stromingen en gedachtengoed, niet in de laatste plaats doordat ook Ellis zich liet leiden door andere professionals. Deze historische beschrijving van de context geeft de lezer begrip en woorden om het principe van de RET beter in eigen denken te verankeren. Hermans is in zijn woordkeuze en in de beschreven casussen, duidelijk dat het boek primair is bedoeld voor therapeuten. De uitgangspunten die hij daarbij hanteert zijn voor een coach/counselor interessant om mee te wegen in zijn relatie met zijn client/coachee. Bijvoorbeeld de gedachte over aangeleerde hulpeloosheid. Met enige nuance is dit te vertalen naar de client/coachee in de weerstand “ik ben nu eenmaal zo”. Met dank aan de auteur voor concrete tips hoe te handelen in een dergelijke situatie. Hermans geeft veel aandacht aan de RET-klachtenanalyse waarbij hij de focus legt op de last die de betrokkene er nu van heeft. Dat sluit goed aan bij de situatie in een training of coaching. Met name de klachten met betrekking tot de handelwijze (gedragsproblemen) zijn daarbij relevant. Hermans lardeert dat met tips en vragen die je kunt stellen. Verhelderend, ondersteunend en praktijkgericht. Onderwerpen als “Terugkerende thema’s”, de “RET-coach” en de toegevoegde ‘Pamfletten’ (doordat ze vrij zijn van copyright, vrij uit te reiken aan cliënten) maken het boek ook voor onze doelgroep meer dan de moeite waard. Samenvattend: ‘RET in de praktijk’ vraagt hier en daar van de counselor/coach een creatieve benadering om de vertaalslag te maken naar coaching/counseling/training. De toegevoegde ‘Pamfletten’, uitgewerkte voorbeelden en bijbehorende tips in combinatie met de toegankelijke schrijfstijl, maken het boek ook voor de counselor/coach tot een praktische werkwijzer.

Ine Fransen

Sociaal? Vaardig!
Sociaal? Vaardig! Hoe stimuleer je de acht belangrijkste sociaal-emotionele vaardigheden van je kind?
Steven Pont. Hogrefe, 2013 ISBN 978 90 797 2969 2

De auteur schrijft in zijn voorwoord dat de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind de grootste uitdaging is die het aan het begin van het leven aan moet gaan. Niet de lichamelijke of cognitieve maar de sociaal-emotionele ontwikkeling want dat is de basis van alles. En daar ligt volgens de auteur een belangrijke taak voor ouders, zorg dat je kind sociaal vaardig wordt, dan zit je lekker in je vel, presteer je op vele gebieden van het leven nu eenmaal beter. Wat is nu precies de sociaal-emotionele ontwikkeling? Pont onderscheidt de volgende acht vaardigheden: zelfbewustzijn, sociaal bewustzijn, zelfmanagement, doelgericht gedrag, relationele vaardigheden, persoonlijke verantwoordelijkheid, besluitvorming en optimistisch denken. In de inleiding wordt kort beschreven wat de invloed van de omgeving is op de ontwikkeling van het kind , hoe kind en omgeving elkaar versterken, hoe kinderen leren en hoe je je kind het beste kunt motiveren. Dit laatst is met name van belang als je bij het kind gedragsverandering/verbetering wilt realiseren. De manier van communiceren is daarbij essentieel. In de volgende hoofdstukken worden de acht vaardigheden beschreven. Na een korte bespreking van een casus met een uitdaging op het gebied van een van de acht vaardigheden, wordt in een inleiding de vaardigheid besproken. Daarna wordt er iets over de ontwikkelingspsychologische achtergronden verteld en hoe dit in het dagelijks leven ingepast kan worden. Vervolgens worden er enkele interventies besproken en wordt er onderscheid aangebracht in twee leeftijdsgroepen (groep 1 t/m 4 en 5 t/m 8). Ieder hoofdstuk eindigt met de in het begin beschreven casus en hoe die gestimuleerd werd om zich op het specifieke gebied verder te ontwikkelen. Ik zou dit boekje zeker aanbevelen bij ouders die behoefte hebben aan ondersteuning bij de opvoeding. Zeker in een maatschappij waar prestaties heel belangrijk worden gevonden, is het goed om stil te staan bij het belang van de vaardigheden die daar voor nodig zijn (ook leerkrachten kunnen hun voordeel doen met dit boekje!). De auteur heeft dit boekje geschreven omdat de sociaal-emotionele ontwikkeling hem na aan het hart ligt. Ik kan het daar als kindercoach helemaal mee eens zijn en hoop dat opvoeders en leerkrachten zich (meer) met het onderwerp bezig gaan houden zodat er meer aandacht komt voor het kind in al zijn facetten.

Annemarie Koolstra, (kinder)coach/remedial teacher

Therapie Online
Therapie Online, Een praktische gids voor hulpverleners
Kate Antony & DeeAnna Merz Nagel. Lannoo Campus 2012. ISBN 978 94 014 0 186 9

De titel van het boek sprak mij meteen aan: ‘Therapie Online, een praktische gids voor hulpverleners’. Graag wil ik weten hoe je als coach of therapeut via e-mail, chat, skype, e-learnings en andere online media in contact kunt komen met cliënten. Na het lezen van het boek weet ik dat er veel  mogelijkheden zijn, waar ik zelf nog niet aan had gedacht.  Denk bijvoorbeeld aan: bloggen, gamen, avatars en apps voor je mobiele telefoon. Ik heb het idee dat de Verenigde Staten verder zijn in het bieden van online therapie dan Nederland. Ik wil graag leren van de bevindingen die daar zijn opgedaan. Ook daarin voldoet het boek. De auteur geeft voorbeelden hoe therapeuten in de Verenigde Staten werken. Waar de situatie nadrukkelijk afwijkt van Nederland staat aangegeven in het boek, met specifieke tips voor de Nederlandse situatie. Online therapie heeft veel voordelen, zo zeggen de auteurs. Voor de cliënt is het voordeel dat hij niet hoeft te reizen en dat het anoniem is. Het is gemakkelijk, toegankelijk en vaak goedkoper dan een reguliere therapiesessie. Ook kan een online therapeut of coach gemakkelijker een heel specifieke dienst of behandeling aanbieden omdat het gebied waar zijn klanten zich bevinden, groter is. Voor de coach of therapeut is het volgens mij goed dat hij sowieso op de hoogte is van de nieuwste mediaontwikkelingen die een cliënt verder kunnen helpen. Zelfs als de coach of therapeut geen online praktijk wil opzetten, zal deze wel eens reageren op een vraag per e-mail.  En waarom zou je geen sessie via Skype doen als een cliënt bijvoorbeeld wegens een ongeval of weersomstandigheden niet kan langskomen? Kortom: ik denk dat dit boek voor iedere coach of therapeut veel interessante informatie biedt. Het boek doet wat het belooft:  een praktische handleiding hoe je zelf met online therapie aan de slag kunt gaan, met een wetenschappelijke onderbouwing waar nodig. Je kunt er direct mee aan de slag. Het bevat stappenplannen, voorbeeldformulieren, cases en letterlijke voorbeelden van gesprekken via e-mail of chat. Het boek is ook heel volledig. De auteurs beschrijven zowel de zakelijke, ethische als marketingkant. En zowel de techniek als de benodigde vaardigheden van de therapeut en cliënt komen aan bod. Je kunt er direct wat mee. En daar houd ik wel van. Zo lees je bijvoorbeeld waarin online therapie verschilt van fysieke één op één gesprekken. Daaruit volgt – uiteraard - ook een passage over wat hetzelfde is, zoals een formeel intakegesprek. En als extra hulpmiddel vind je vervolgens bij dit hoofdstuk een voorbeeldvragenlijst voor een online intakegesprek; handig. Online media zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Het zou daarom goed zijn als iedere coach of therapeut hier kennis over opdoet.

Vincie van Gils, zelfstandig communicatieadviseur, coach, trainer en auteur

Train Je Brein en Benut je Talenten
Train Je Brein en Benut je Talenten. Tips & tools voor tieners om executieve functies te versterken
Randy Kulman. Hogrefe, 2012. ISBN 978 90 797 2971 5

“Mam waar is mijn tas?” of “Dat doe ik straks wel.” Dit zal voor vele ouders van een tiener vast herkenbaar zijn. En waarschijnlijk voor de puber ook wel. Volgens de schrijver van dit boek, Randy Kulman, komen deze opmerkingen en dit gedrag voort uit de moeite die de tiener heeft met de zogenaamde executieve functies. Ofwel de vaardigheden die de tiener helpen met plannen, organiseren en doelgericht gedrag. Randy Kulman is oprichter en directeur van LearningWorks for kids en werkt al meer dan 25 jaar met kinderen met leer- en aandachtsproblemen. Bij tieners zijn de executieve functies nog niet helemaal ontwikkeld, maar de vaardigheden worden wel vaak van ze verlangd, zowel thuis als op school. Dit boek is geschreven voor tieners maar zeker ook zeer waardevol om als ouder ook eens door te lezen. Het is in een toegankelijke stijl geschreven. Het boek biedt praktische tips en tools om executieve functies te versterken. Aan de hand van concrete oefeningen leert de tiener stap voor stap de impulsen onder controle te houden en het geheugen te verbeteren. Welke ouder wil dit nu niet? Tieners kunnen met dit handboek zelf aan de slag gaan met alle acht executieve functies die uitgebreid in dit boek beschreven worden: organisatie, planning, focus, timemanagement, zelfbeheersing, flexibiliteit, werkgeheugen en zelfbewustzijn en bevat bovendien handige tips over hoe games, iPods en mobieltjes (die we tegenwoordig niet meer kunnen wegdenken) kunnen worden ingezet. Leuk, herkenbaar en ‘dichtbij’ voor de tiener. Het boek is eigenlijk speciaal gericht op tieners, maar na het lezen kan ik concluderen dat het bruikbaar is voor iedereen die zijn executieve functies wil trainen. Achterin het boek staat een stuk gericht aan ouders, over hoe ze hun kind het beste kunnen helpen met het trainen van hun brein. Conclusie: een makkelijk leesbaar en herkenbaar boek met praktische, goed toepasbare tips om beter te worden in denkvaardigheden die veel van tieners gevraagd worden. Nu nog maar eens je tiener zover zien te krijgen dat hij of zij daadwerkelijk ook dit boek gaat lezen.

Astrid Strijbos, counsellor