Actueel

Verslaving is geen keuze, goede counselling wél

di 10 dec 2013 - Ingrid Weijnen

Mooi dat RTL met het programma ‘Verslaafd’ aandacht vraagt voor de ‘alledaagse verslaafden’. Jammer alleen, dat ’t een heel ander beeld van verslaving en de genezing ervan geeft dan counsellors lief zou moeten zijn. In onze eigen praktijk moeten we dagelijks knokken tegen de clichés.

De meeste Nederlanders beseffen niet dat er een goede kans is dat hun overbuurman of collega verslaafd is. Als professionals weten we als geen ander welke problemen dit geeft in relaties, gezinnen en werk. Het is dan ook toe te juichen dat RTL4 een tv-programma uitzendt over deze problematiek. Het programma bestaat uit huilende echtgenotes en kinderen die de verslaafde thuis of elders overvallen. Begeleid door een BN’er worden emotionele brieven voorgelezen en verteld wat voor verdriet hij hen aandoet. De verslaafde wordt emotioneel onder druk gezet om ‘ja’ te zeggen tegen een behandeling en ‘neen’ tegen zijn verslaving. Schuld en boete, kortom. De koffer is al gepakt en de kliniek staat klaar om hem te ontvangen. Deze confronterende aanpak is geheel conform de puriteinse Minnesota-methode, waarvan we weten dat dit een schoolvoorbeeld is van verouderde denkbeelden en beperkte mogelijkheden. RTL portretteert de verslaafde heel rolbevestigend als een wilszwakke naarling die zijn familie willens en wetens veel verdriet aandoet en zich nergens wat van aantrekt.

Hersenziekte
Niemand zal het verdriet kunnen ontkennen dat verslaving aanricht. Maar ook durft niemand die ’n beetje op de hoogte is van de moderne stand van verslavingszorg, nog te stellen dat de verslaafde ’t gewoon aan zichzelf te wijten heeft. De verslaafde is ook niet per definitie de verwaarloosde, laag opgeleide loser die RTL ons voorspiegelt. Wetenschapper en auteur Dick Swaab voert in zijn boek bekende wereldleiders op die kampten met ernstige verslavingsproblemen.

Vroeger was verslaving een keuze of een zonde en werden verslaafden opgesloten tussen bedelaars en dieven. Later werden militaire dril, hete baden, het toedienen van ether en zelf sterilisaties toegepast. Inmiddels erkennen artsen en verzekeraars verslaving als een ziekte. Het is geen crimineel of sociaal probleem, maar een hersenprobleem. Al in 1942 heeft Jelinek het ziektemodel van alcoholisme geformuleerd. Zijn boodschap, is: ‘een verslaafde is ziek, kan geholpen worden en is het waard om te worden geholpen.’ Inmiddels zijn veel nieuwe therapieën en visies ontwikkeld, waarvan met name gedragstherapie, motiverende gespreksvoering en computertrainingen effectief zijn. Ook medicijnen hebben hun intrede gedaan om ‘craving’ (zucht, trek) te remmen, of om een aversie tegen alcohol op te wekken. Verslaving is een behandelbare hersenziekte. Het verslaafde brein heeft problemen met concentreren, herinneren, informatie verwerken, plannen, besluiten en met gedrag aanleren en afleren. Zaken die eerder toegeschreven werden aan slechte motivatie. De verslaafde is dus geen amorele zwakkeling met een persoonlijkheidsprobleem, maar een patiënt met een ziekte, die behandeld moet worden met respect. Niets schuld, schaamte, boete.

Tenenkrommende huilpartijen
Het idee dat verslaving een vrije keuze is, heeft veel ellende aangericht. Laten we stoppen met beschuldigen en het onderuit halen van het zelfbeeld van verslaafden. Daar is een grote en belangrijke rol voor counselors in weggelegd. Zij kunnen een grote rol spelen bij het motiveren van mensen en medewerkers om hulp te zoeken voor hun verslaving. Zij kunnen motiveren op een humane manier zonder te veroordelen. Zij kunnen bewerkstelligen dat de motivatie van de verslaafde van binnenuit komt en niet onder druk van emotionele chantage ontstaat. Daarnaast kunnen zij de eersten zijn die in de vertrouwelijke relatie van het counselingproces ernstige problemen als verslaving signaleren en ze ter sprake brengen.

Programma’s als “Verslaafd” dragen niet bij aan de juiste beeldvorming en het doorbreken op het taboe rond verslaving. Een actieve, moderne en betrokken rol van de counselor doet dat wel. Niet voor een miljoenenpubliek, maar voor het publiek dat voor ons het belangrijkste is: die ene man of vrouw die geholpen wil en kan worden. in onze praktijkruimten levert dat  net zulke spannende scènes op als de tenenkrommende huilpartijen in de huiskamer.

Ingrid Weijnen is psychotherapeut en Directeur Behandelzaken bij ggz-kliniek U-center. U-center behandelt mensen met psychische problemen als gevolg van depressie, burn-out, verslaving, angst en trauma. Volg U-center op Twitter!