Actueel

Verslaving: niet meer door de vingers zien

di 10 sep 2013 - Ingrid Weijnen

Bij het onderwerp ‘verslaving op de werkvloer’ denk ik altijd aan dezelfde oud-patiënt. Zijn naam is John, en op zijn werk stond hij bekend als Johnny Walker. Het klinkt bijna aandoenlijk. Alsof John de ‘knuffelverslaafde’ was van het bedrijf. Johns verslaving was een soort publiek geheim. Iedereen wist dat hij dronk, ook op het werk. Iedereen wist dat het eigenlijk niet kon wat hij deed. Zijn werkgever zag zijn gedrag ‘door de vingers’ en zijn collega’s keken weg. Jarenlang kon John verslaafd zijn, totdat hij zelf inzag dat de maat vol was. Hij liet zich bij ons behandelen en leerde zijn verslaving controleren. Johnny Walker - nooit gedacht dat ik ooit sluikreclame zou maken voor alcohol - is nu weer gewoon John met zijn normale achternaam.

Wat zegt dit verhaal? Aan de ene kant is het te prijzen dat een werkgever een verslaafde medewerker niet op straat zet. Er zijn er genoeg die een stuk minder coulant zijn. Toch vind ik het een ontluisterend voorbeeld. Terwijl Johnny Walker ronddoolde in zijn verslaving, keek het hele bedrijf toe met het schaamrood op de kaken. Over Johns verslaving werd niet gepraat, behalve achter zijn rug. Er werd niet gezocht naar een oplossing, er werd alleen besmuikt over gegrapt. Het is een schoolvoorbeeld van een taboe.  

Je kunt je afvragen of dit verhaal representatief is. Hoeveel Johnny Walkers zullen er ongestoord bij Nederlandse bedrijven rondwandelen? Binnen hoeveel bedrijven is verslaving een taboe? Meer dan je denkt. Veel meer dan je denkt. We hebben onlangs een peiling gedaan onder de Nederlandse beroepsbevolking. Daaruit bleek dat driekwart van de werkgevers niet op de hoogte is, als een medewerker een verslaving heeft. En zelfs als dat wel zo is, ondernemen ze geen actie. Dat is nogal een zorgelijk beeld. Je wordt er als hulpverlener niet vrolijker van.

Als counselor kun je gelukkig een verschil maken. Je kunt een werkgever wakker schudden. Cijfers helpen daarbij. Medewerkers met een afhankelijkheidsprobleem zijn bijvoorbeeld tot 20 procent minder productief en verzuimen vaker. Een andere ingang is ‘goed werkgeverschap’. Rechtstreeks je signalen en zorgen uitspreken kan ontwapenend werken. Tot slot zou je kunnen wijzen op directe gevaren. Verslaafde medewerkers zijn aantoonbaar vaker betrokken bij een bedrijfsongeval. Deze tactieken zijn nuttig en gemakkelijk toe te passen. Ze helpen om verslaving bespreekbaar te maken.

Toch zal de echte ommekeer pas komen als de samenleving anders leert denken over verslaving. Als het besef doordringt dat verslaving geen gedragsprobleem is, maar een chronische hersenziekte. De American Society of Addiction Medicine (ASAM) gebruikt die definitie al sinds 2011. Er is wetenschappelijke consensus over. Nu de rest van de samenleving nog.

Hoe weet je als werkgever nou of iemand ziek is of een gedragsprobleem heeft? Vrij simpel. Mensen die beginnen te gebruiken, maar wel teveel en te vaak, hebben een gedragsprobleem, Mensen die vervolgens niet kunnen stoppen en heimelijk gaan gebruiken, hebben mogelijk de chronische hersenziekte ‘verslaving’. Als iemand na een waarschuwing en talloze problemen toch doorgaat met gebruiken, is dat een teken aan de wand. 

Het staat werkgevers natuurlijk vrij om een gedragsprobleem door de vingers te zien. Toch laten ze daarmee de kans lopen om een ernstige ziekte te signaleren. Het zou een mooie eerste vraag kunnen zijn aan een werkgever. ‘Als verslaving een ziekte zou zijn, zou u gebruikersgedrag dan door de vingers zien?’

Download hier het hele onderzoek over verslaving op de werkvloer

Ingrid Weijnen is psychotherapeut en Directeur Behandelzaken bij ggz-kliniek U-center. U-center behandelt mensen met psychische problemen als gevolg van depressie, burn-out, verslaving, angst en trauma. Volg U-center op Twitter!